Paarse vrijdag: 4 redenen waarom je daar beter mee kunt stoppen

Door: hoofddocent Arie van de Vrie

Op Paarse Vrijdag kopte de NOS: “Gedoe op veel middelbare scholen”. RTL Nieuws deed onderzoek en volgens dat onderzoek wordt het op veel scholen klein gevierd, en staat 47% van de Nederlanders hier ‘wel positief’ tegenover.

Paarse vrijdag

Het is fijn dat dit onderwerp op paarse vrijdag de aandacht krijgt, maar veel scholen herkennen deze uitdagingen al jaren. Tijdens bijna elk gesprek dat ik voer over burgerschap, komt Paarse Vrijdag naar voren. Docenten vertellen dat ze zich storen aan gedrag van leerlingen én ouders. Ze voelen zich soms onbegrepen: “Mijn leerlingen en hun ouders denken anders dan wij.” Wanneer ik doorvraag hoe ze dit weten, krijg ik vaak soortgelijke antwoorden: “Bij ons sneuvelen regenboogvlaggen, leerlingen schelden elkaar uit, ouders houden hun kinderen thuis. En eerlijk gezegd durven sommige docenten dit onderwerp niet eens bespreekbaar te maken.”

Mijn ervaring met Paarse Vrijdag

Toen ik zo’n acht jaar geleden begon op een nieuwe school, nam ik het initiatief om Paarse Vrijdag te organiseren. Met een groep enthousiaste leerlingen – zowel leden als niet-leden van de GSA (Gender and Sexuality Alliance) – versierden we de school. Veel leerlingen kwamen in het paars naar school. Er was weinig kritiek. Ja, een enkele brief van ouders die hun twijfels uitten, maar dat waardeerde ik juist: het betekende dat er thuis gesprekken plaatsvonden. Als homo met een christelijke (reformatorische) achtergrond voelde ik me vaak in staat om met deze ouders in gesprek te gaan. Begrip en respect stonden centraal, en we vonden vaak een middenweg.

In de gesprekken die we voerden was gelijkwaardigheid voor mij een fundament. Dat voelde goed. Maar door de jaren heen veranderde de sfeer, leerlingen werden kritischer en dat werd soms nogal stevig geuit. Ik vermoed dat sociale media hier een grote oorzaak van zijn. Tegelijkertijd voelde ik soms ook wel ongemak bij mijzelf. Helpt het voor acceptatie van LHBT’ers nu echt om op één speciale dag hier zo’n heisa van te maken? We moesten iets…

We vormden een visie en besloten in te zetten op lessen. Oud-leerlingen beschreven hun ervaringen en hier maakten wij opdrachten bij. We bespraken dit in mentor-lessen en voerden het gesprek. Maar hoe anders is dat nu…

Seksuele en genderdiversiteit lijken gevoeliger dan ooit op scholen. Leerlingen gaan soms in protest, docenten zijn verdeeld over het nut van Paarse Vrijdag, en een klein clubje leerlingen en een paar bevlogen docenten proberen het initiatief overeind te houden. Kwetsbaar, en met weinig steun. En eerlijk gezegd: veel lesmateriaal rondom paarse vrijdag is zéér matig en doet weinig recht aan de achtergrond en opvoeding die leerlingen soms vanuit huis meekrijgen. Daarnaast doet het vaak ook weinig recht aan LHBT-jongeren zelf. Het vraagt écht zorgvuldigheid. Helaas zijn zelfmoordcijfers onder LHBT-jongeren nog steeds veel hoger en worden ze veel vaker gepest, en ‘homo’ is nog steeds een veelgebruikt scheldwoord.

4 redenen waarom je paarse vrijdag niet moet vieren

 🌈 Als je van paarse vrijdag een soort ‘pride in de school’ wil maken, sla je wat mij betreft de plank mis. Naar de pride gaan is een keuze, naar school gaan niet. Wel hebben de scholen de opdracht om een ‘oefenplaats’ voor de maatschappij te zijn. Dat betekent dat je leerlingen leert om met elkaar in gesprek te gaan en verschillende perspectieven te bekijken.  Als je doel is om de mening van leerlingen te veranderen, lijkt paarse vrijdag mij niet het juiste middel.

🌈 Als paarse vrijdag het enige is dat je doet om diversiteit te vieren. Als daarnaast de sfeer in de school niet veilig genoeg is om lessen te geven over dit thema, of docenten voelen zich niet veilig genoeg om dit gesprek aan te gaan met leerlingen, heeft paarse vrijdag geen enkele zin.

🌈 Als je bang bent voor ouders met sterke meningen. Ouders hebben namelijk een mening en dat is hun goed recht. Wel hebben ze voor jouw school gekozen. Als jij een duidelijke visie hebt waarom je paarse vrijdag wél belangrijk vindt, dan heb je een goed verhaal naar ouders toe!

🌈 Je hebt geen visie op burgerschap en diversiteit. Een visie gaat over de lange termijn. Als je emancipatie en acceptatie op één specifieke dag aan de orde wil stellen en verder niet, hou er dan maar gewoon mee op.

De kernvraag: waarom vieren we Paarse Vrijdag?

Regelmatig stel ik scholen de vraag: waarom vieren jullie Paarse Vrijdag? Het antwoord is vaak: “We willen dat iedereen zichzelf kan zijn op onze school en dat ook durft te laten zien.” Een prachtig ideaal waar ik volledig achter sta. Maar als ik doorvraag, blijkt vaak dat hier weinig concrete invulling aan wordt gegeven.

“Zijn er lessen rondom dit thema?” vraag ik dan. “Worden er gesprekken gevoerd met leerlingen over respect, gelijkwaardigheid en diversiteit? Hoe gaan jullie om met leerlingen die hier moeite mee hebben? Mogen zij ook zichzelf zijn en hun standpunten delen?” Hier stokt het vaak. De antwoorden variëren van: “Daar hebben we geen tijd voor,” tot: “We hebben niet de juiste mensen om dit te doen.”

Interessant is het overigens dat ik van scholen nooit het antwoord kreeg: we doen dit omdat we ontzettend veel zorgen hebben over onze LHBT – leerlingen. We zien namelijk dat de zelfmoordcijfers hoog zijn, dat er gescholden en gepest wordt en dat homo’s op straat nog regelmatig klappen krijgen….

Een oproep tot visie en burgerschap

Deze situatie roept belangrijke vragen op:

  • Willen we dat alle neuzen dezelfde kant op staan? Dat iedereen dezelfde mening deelt?
  • Leren we onze leerlingen om verschillen in denkwijzen te respecteren en die kritisch, maar respectvol te bespreken?
  • Helpen we leerlingen om vanuit verschillende perspectieven met elkaar in dialoog te gaan? En doen we dat structureel?
  • Is paarse vrijdag en het specifiek belichten van seksuele diversiteit een goed middel. Kunnen we diversiteit niet breder vieren? Ook in religieuze en culturele diversiteit zit kracht.

Volgens mij zit hier de kern van goed burgerschapsonderwijs: leerlingen leren hoe ze in een diverse samenleving kunnen samenleven. Dat vraagt om visie en zo zorgen we er samen voor dat iedereen zichzelf kan zijn – niet alleen op Paarse Vrijdag, maar elke dag. 💜

Hulp nodig?

Wil je met je team in gesprek over burgerschapsthema’s zoals diversiteit? Of wil je een visie ontwikkelen die hier echt handen en voeten aan geeft? Klik hier voor de 4-daagse opleiding Coördinator Burgerschapsonderwijs in het PO & VO.

Over sbo

Het Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid (SBO) organiseert jaarlijks zo’n 200 opleidingen en congressen over o.a. onderwijs, veiligheid, milieu & RO, zorg, bouw & infra en overheid.

Bekijk ook

Kwaliteit van basisvaardigheden in het onderwijs blijft aandachtspunt, ondanks bezuinigingen

Het kabinet presenteert tijdens Prinsjesdag de begroting voor het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap …