Maakt de Omgevingswet vergunningvrij bouwen eenvoudiger?

Vergunningvrij bouwen zou onder de Omgevingswet eenvoudiger moeten zijn, zo blijkt uit de slogan ‘eenvoudig beter’. De vraag is echter of dit daadwerkelijk zo is. Je krijgt namelijk te maken met twee verschillende vergunningen voor bouwen. Daarnaast wil de helft van de gemeenteambtenaren eigenlijk liever niet dat de Omgevingswet komt. Peter de Haan, doctor in publiek bouwrecht en omgevingsrecht, stelt dat er niemand in Nederland is die de complete Omgevingswet overziet. Desondanks krijg je er mee te maken bij ieder bouwproject met een ruimtelijke uitstraling. Hoe werkt vergunningvrij bouwen onder de Omgevingswet?

Vergunningvrij bouwen is nog ingewikkelder dankzij de Omgevingswet

Den Haag heeft besloten om 26 wetten met ieder eigen regels te bundelen in één grote wet. Hierin staat alles voor de omgeving, van vergunningverlening tot handhaving en procedures. De bedoeling hiervan is dat alles integraal wordt bekeken per project. Natuur, milieu, ruimtelijke ordening en bouw komt in één vergunning tot uitdrukking. De politiek verkoopt het als ‘eenvoudig beter’, maar de betrokkenen merken hier niks van. Alles is gestapeld in één wet. Het resultaat is één grote wet met vier lagen aan regelgeving met ieder extreem veel bepalingen. Vergunningvrij bouwen voor particulieren is al redelijk ingewikkeld, maar de Omgevingswet maakt het nog lastiger om een dakkapel of tuinhuisje te bouwen. De politiek heeft namelijk besloten om 26 wetten in één wet te verwerken, maar niet om daadwerkelijk minder regels te implementeren.

De voordelen van de Omgevingswet

De Omgevingswet is dus zo groot dat niemand het complete overzicht heeft, maar wat is dan de reden dat de wet er komt? Het is in de basis het oude recept in een nieuw jasje, maar wel met verregaande gevolgen voor de bouw. Waaronder de volgende voordelen:

• De wet Kwaliteitsborging in de bouw stelt dat een private kwaliteitsborger dient te verklaren dat het gerealiseerde bouwwerk voldoet. Het bouwwerk mag niet in gebruik worden genomen zonder deze verklaring, wat de bouwkwaliteit ten goede komt.
• De splitsing van vergunningen voor bouwen onder de Omgevingswet. Je vraagt een vergunning aan voor de omgevingsplanactiviteiten en een vergunning voor de technische bouwactiviteit. De wet Kwaliteitsborging vervangt de komende jaren die technische vergunning, totdat gemeentes helemaal niet meer technisch hoeven te toetsen.
• De korte procedure voor vergunningverlening geldt altijd voor bouwen onder de Omgevingswet. De vergunning moet binnen acht weken na de aanvraag verleend zijn, met de mogelijkheid van zes weken verlenging.

Inwerkingtreding van de Omgevingswet

Het lijkt nu eindelijk te gebeuren na vijf keer uitstellen: de inwerkingtreding van de Omgevingswet. De wet treedt op 1 januari 2024 in werking. Het heeft lang op zich laten wachten, want de Eerste Kamer ging in 2016 al akkoord met de wetgeving. De inwerkingtreding liet op zich wachten omdat de onderliggende systemen nog niet voldeden aan de technologische eisen. Deze zijn nu wel in orde bevonden, aldus minister De Jonge van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. Het is nu aan overheidsinstanties, bedrijven en particulieren om zich gedegen voor te bereiden op de daadwerkelijke invoering. 

Wat verandert er voor overheidsinstanties?

Gemeentes moeten door de Omgevingswet anders omgaan met vergunningaanvragen en zullen vaker de vraag krijgen of een project vergunningvrij is. De helft van de gemeenteambtenaren willen eigenlijk niet dat de Omgevingswet er komt. Het zorgt namelijk voor meer werk en nieuwe procedures, terwijl gemeentes al een personeelstekort hebben. De gemeente krijgt dus meer werk, maar ook voor de provincie verandert het een en ander. De provincie kan nu ingrijpen als ze het niet eens is met een bestemmingsplan of vergunning. Onder de Omgevingswet verandert dit naar advies- en instemmingsrecht voor de provincie. Zij hebben dus minder invloed.

Wat verandert er voor particulieren en bedrijven?

De Omgevingswet raakt iedereen, de een krijgt er eerder mee te maken dan de ander. Alle bedrijven én particulieren die een bouwproject hebben met een ruimtelijke uitstraling, moeten twee vergunningen aanvragen voor grotere bouwprojecten. Deze kun je gelijktijdig aanvragen, maar soms is de technische vergunning niet nodig. Dit is bijvoorbeeld het geval bij ongebonden woningen. Het is dan wel nodig om de kwaliteitsborger in te schakelen. Het proces is dus compleet anders, wanneer je vergunningvrij gaat bouwen én als je wel vergunningen nodig hebt.

Welke vragen hoor jij vaak over vergunningvrij bouwen onder de Omgevingswet?

Ik krijg vaak vragen over de wet Kwaliteitsborging in de bouw vanuit de gemeente. Deze wet is een soort reparatiewet voor de Omgevingswet en raakt de gehele bouw. Je denkt hierbij aan vragen als:

• Is de kwaliteitsborger op de bouwplaats voldoende onafhankelijk?
• Welke rol heeft de gemeente?
• Mogen we zelf handhaven?

Om antwoord te geven op deze vragen: er is bewust gekozen voor een privaat persoon om bouwwerken te beoordelen. Stel dat de gemeente een ingebruikname onterecht goedkeurt. De gemeente wordt dan aangekeken en is verantwoordelijk. Als een privaat iemand akkoord geeft en het onjuist blijkt te zijn, is de gemeente niet verantwoordelijk. De rol van de gemeente is dus kleiner geworden en handhaven ligt bij een private partij.

Andere vragen over de Omgevingswet

Een populaire vraag gaat over de splitsing in de bouwvergunning, waarom zijn twee vergunningen nodig? Dit zit in de ruimtelijke uitstraling van een bouwproject. Een dakkapel aan de voorkant van jouw woning heeft een ruimtelijke uitstraling, maar aan de achterkant niet. Een dakkapel aan de voorkant is dus vergunningplichtig, maar aan de achterkant niet. Dit is bijzonder, aangezien het bouwtechnisch niet uitmaakt of een dakkapel aan de voor- of achterkant zit. De vergunning is daarom in twee delen geknipt. Je hebt namelijk niet altijd beide vergunningen nodig en soms zelfs helemaal geen vergunningen. Vergunningvrij bouwen is onder de Omgevingswet dus makkelijker geworden voor kleine bouwwerken.

Vergroot jouw kennis van de Omgevingswet

Peter de Haan verzorgt cursussen over de Omgevingswet. Hij is een van de docenten bij de basiscursus Omgevingswet van SBO. Deelnemers leren tijdens deze cursus de praktische gevolgen van de nieuwe regelgeving kennen, maar ook slimme manieren om daarmee om te gaan, bijvoorbeeld:

• Veel gemeentes stellen geen nieuwe bestemmingsplannen vast in aanloop naar de Omgevingswet. Peter geeft als tip mee om een vergunning voor afwijking van het bestemmingsplan aan te vragen. Hiermee kun je toch doorbouwen.
• Maak jij je zorgen over de kosten van de private kwaliteitsborger? Peter raadt aan om nog snel een vergunning aan te vragen. Aanvragen van voor de Omgevingswet vallen namelijk nog onder het oude recht.
• Peter geeft je daarnaast de tip om op de termijn te letten om je vergunningaanvraag aan te vullen. Deze is aan de korte kant en als je dat niet op tijd doet, laten ze de aanvraag buiten behandeling.

Je leert tijdens de basiscursus Omgevingswet dus niet alleen de inhoud van de wet kennen, maar juist ook praktische zaken om ermee om te gaan. Dat is namelijk het interessants: waar liggen de nieuwe kantelpunten en wat is slim om te doen?

Kies voor een Incompany-traject op maat

Wil jij weten wat het effect is van de Omgevingswet op jouw organisatie? Kies dan voor een Incompany-traject op maat! Hierbij staat de casus van jouw organisatie centraal, zodat jullie gericht werken aan jullie leerdoelen. Een interne opleiding zorgt er daarnaast voor dat deelnemers elkaar tijdens én na de opleiding scherp houden. Kennis blijft hierdoor beter behouden. Ben je hierin geïnteresseerd? Neem dan contact met ons op en bespreek de mogelijkheden.